Psikolojik Dayanıklılık ve Psikolojik Esneklik
Psikolojik Dayanıklılık ve Psikolojik Esneklik, Günümüz dünyası bireyleri birçok stres faktörü ve zorlayıcı, sert yaşam olaylarıyla karşı karşıya bırakır. İş ve özel hayatların hızla değişen, belirsizliklerle dolu, yüksek beklentili, stresli, baskılı, kaygılarla dolu ve beklenmedik olaylara gebe yapıları kişileri tüm bunlar karşısında ayakta kalabilmek, direnç gösterebilmek ve yaşanan zorlukları farklı bir perspektiften değerlendirerek fırsatlar yaratması açısından giderek daha önem kazanır hale geliyor. Psikolojik Dayanıklılık ve Psikolojik Esneklik kavramları da tam olarak burada karşımıza çıkıyor.
Psikolojik Dayanıklılık Nedir?
Psikolojik dayanıklılık kişinin zor deneyimlerle ve öngörülemez olaylar baş edebilme, uyum sağlayabilme, sarsılmadan devam edebilme gücünü ifade eden bir tanımdır. Kısaca psikolojik dayanıklılık “Kalkıp yola devam edebilme” becerisidir. Dayanıklılığı yüksek olan bireyler sıkıntılı süreçlerden sonra daha hızlı toparlanırlar ve kötü deneyimlerini bir gelişim aracı olarak kullanabilirler. Psikolojik sağlamlık kişinin öz güven, öz gelişim ve sosyal desteklere erişim gibi faktörlerle de yakından ilişkilidir. Kişinin psikolojik sağlamlık seviyesi ruh sağlığını koruma ve geliştirmede çok kritik bir rol oynar. Psikolojik dayanıklılık kavramı kişiden kişiye farklı anlamlar çıkarılabilen bir kavramdır. Kişilerin dayanıklılık becerileri karşılaştıkları zorluklar, nasıl bir çevrede yetiştikleri, yaşam deneyimleriyle şekillenebilir ve farklı yorumlanabilir.
Dayanıklılığı arttıran etkenler arasında;
- Aile desteği
- Güçlü arkadaşlık ilişkileri
- Sorun çözme becerileri
- Öz yeterlik inancı
- Öz güven
- Bağımsız hareket edebilme yeteneği
- Bir amaç ve hedefler grubuna sahip olmak
- Olumsuz olaylar karşısında umutlu kalabilmek
Gibi faktörler bulunmaktadır. Bu faktörler bireyin zorlu durumlar karşısında daha kararlı, dirençli ve pozitif bir duruş sergilemesini destekler ve kişinin psikolojik iyi oluşuna katkıda bulunur.
Psikolojik Esneklik Nedir?
Psikolojik esneklik bireyin değişen durumlara, yeni bilgilere, zorlu ve stresli durumlara ve hayatındaki belirsizliklere bilişsel ve davranışsal olarak uyum sağlama kapasitesi olarak tanımlanabilir. Esneklik bireyin içerisinde bulunduğu durumu kabullenebilmesi, kendi duygu ve düşüncelerini gözlemleyebilmesi, gerektiğinde ise bunları değiştirip dönüştürebilmesidir. Psikolojik esnekliği yüksek bireyler kontrol edemedikleri durumlar karşısında aşırı ve sert tepkiler vermek yerine mevcut durumu kabullenerek çözüm yolları ararlar. Psikolojik esnekliğe sahip kişilerin, değişen durumları tanımak ve uyum sağlamak, kişisel veya sosyal ilişkiyi tehlikeye atan stratejileri zihinsel ve davranışsal olarak düzenleyebilmek, önemli yaşam olayları arasındaki dengeyi korumak ve bu alanlar ve derinden benimsenen değerlerle uyumlu, bilinçli, açık ve dengeli davranışlar sergiledikleri görülür.
Psikolojik esneklik altı temel Kabul ve Adanmışlık Teorisi süreci ile sağlanır;
- Kabul
- Bilişsel ayrışma
- An’da olmak
- Bağlamsal öz
- Değerler
- Değerler doğrultusunda olan davranışlar
ACT (Kabul ve Kararlılık Terapisi) Nedir?
Kabul ve Kararlılık Terapisi (Acceptance and Commitment Therapy) psikolojik sorunların tedavisinde kullanılan üçüncü nesil bilişsel davranışçı terapilerden biridir. ACT, bireyin zorlayıcı duygu ve düşünceleriyle mücadele etmesi yerine, onları olduğu gibi kabul ederek kişisel değerleri doğrultusunda bir yaşam sürdürmesine yardımcı olur. Bu yaklaşımın temel amacı, kişiye psikolojik esneklik kazandırmaktır. Böylece, kişi rahatsız edici duygu ve düşünceler karşısında kendini kısıtlanmış hissetmek yerine, onları kabul ederek yaşamına anlam katabilecek bir yol izleyebilir.
